استفاده از تنبیه، آری یا نه؟
استفاده از تنبیه، آری یا نه؟
دانش آموز کلاس پنجم ابتدایی در مدرسه انقلاب، روستای گورانسراب بودم. دو خاله دو قلو داشتم که همسن من بودند و از سال اول ابتدایی همکلاسی هم بودیم. دایی من مدیر و معلم مدرسه راهنمایی پسرانه روستا بود. دایی عزیزم به درس و نمره اهمیت زیادی می داد و همواره در کنار مشغله کاری خود به درس ما رسیدگی می کرد. یک روز در امتحان ریاضی نمره پایین گرفتم، خاله ها خبر نمره کم ریاضی مرا به دایی گفته بودند. وقتی دایی را دیدم سوال کردند که چرا کم گرفته ام و مرا سخت تنبیه نمود. خیلی ناراحت شدم، اما چون می دونستم منو دوست داره زود از یادم بردم. چند روز بعد خاله ها در امتحان املاء نمره خیلی کمی گرفتند و من برای انتقام از خاله ها نمره خاله ها رو به دایی اطلاع دادم و اونا هم از تنبیه دایی بی نسیب نموندن. این جریان به 15 سال پیش برمی گردد. دورانی که تنبیه بسیار رایج بود و تاثیر خاص خود را داشت. من به خاطر اون تنبیه از اون روز با جدیت به درس خوندن رو آوردم و تا حالا که دانشجوی دکتری هستم با رتبه اول یا دوم در تمام مقاطع تحصیل فارغ التحصیل شده ام. البته تنبیه اون موقع تاثیر بیشتری داشت ولی امروز بچه ها در مواجه با تنبیه مقابله مثل می کنند. امروزه تنبیه به کلی از نظام آموزش کنار گذاشته شده است، اما به نظر می رسد اگر اصول تنبیه در اعمال آن اجرا شود تاثیر خوبی خواهد داشت.
جالب است سعدی در
این خصوص می فرماید کودکی که جور آموزگار نکشد، تربیت نمی شود و ناگریز از روزگار
ستم خواهد دید. پس برای اینکه چنین نشود شایسته است کودک، گردن به فرمان نهد(رفیعی، 1392، 213).
خواجه نصیرالدین طوسی مانند غزالی و مسکویه معتقد است به محض بروز رفتار و صفات شایسته از فرد باید او را تشویق کرد و در حضور دیگران او را ستود، اما اگر از وی رفتار و صفات ناشایستی سر زد نباید بی درنگ واکنش نشان داد و او را تنبیه نمود؛ باید ابتدا خطای او را نادیده انگاشت و چنانچه او خطای خود را پوشیده می دارد، باید خطایش را پوشیده داشت. اگر تنبیه ضرورت یافت، نخست باید پنهانی تذکر داد و توبیخ کرد و اگر متربی از خطا دست نکشید و تکرار کرد، آنگاه باید بر او سخت گرفت و در نهایت به تنبیه بدنی وی روی آورد. خواجه نیز مانند غزالی هشدار می دهد که در اعمال تنبیه – چه بدنی و چه غیر بدنی – نباید چنان کرد که فرد به تنبیه خو بگیرد و جسور و بی پروا شود. در تنبیه باید از لطایف استفاده کرد و ظرافت به خرج داد. پس باید مراقب بود بُعد تربیتی تنبیه مخدوش و فراموش نشود(همو، 181).
منابع: رفیعی، بهروز(1392)، مربیان بزرگ مسلمان، تهران: سمت
