بازی، فغالیت و شادی

بازی، فعالیت و شادی

در این نوشتار به بررسی آراء تربیتی فرابل پرداخته شده است، که در آن  بررسی اهداف، اصول و حوزه های تربیت به صورت مختصر،  اما آراء تربیتی وی در حوزه بازی به طور مفصل مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه به دست آمده حاکی از آن است که بازی نقش مهمی را به عنوان آزاد ترین فعالیت کودک و مهم ترین راه آگاهی وی نسبت به محیط پیرامون و خود، در تربیت کودک دارد.

مقدمه: فریدریش ویلهلم اگوست فرابل در سال 1782 در بخش مرکزی آلمان به دنیا آمد. وی پس از آشنایی با پستالوزی و دو سال فعالیت در آموزشگاه او توانست راه حقیقی زندگانی خود را بیابد و پس از آن به هیچ کاری جز آموزش و پرورش نپرداخت. فرابل برای نخستین بار یک باغ کودکان یا کودکستان را تاسیس نمود(نقیب زاده، 1381). نوع تعلیم و تربیتی که در قرن 19 تعلیم و تربیت جدید خوانده می شود عمدتا مبتنی بر کار سه فرد بود: پستالوزی، هربارت و فرابل(اولیچ، 1391). در این نوشتار به بررسی آراء تربیتی فرابل می پردازیم.

هدف تربیت: در نظر فرابل تربیت یک هدف دارد و آن پروردن طبیعت حقیقی و خدایی انسان و نمایان کردن جنبه ابدی در زندگانی اوست.

نقش تربیت: نقش تربیت باید واگذرانده باشد نه بازدارنده یعنی به نیروهای نهفته کودک اجازه شکفتن دهد یعنی به کار آمدن یا واقعیت یافتن، به وسیله فعالیت خود کودک صورت می گیرد.

نقش مربی: در نظر فرابل نقش مربی در تربیت تنها راهنمایی و هدایت کودک است.

اصول تربیت:

1.       احترام به حقوق کودک: کودکی فقط آمادگی برای بزرگسالی نیست، این دوره خود به خود ارزش دارد و آفرینندگی خود را داراست. بزرگسال حق ندارد خود را برتر بداند و در شرایط طبیعی دوره کودکی دخالت کند.

2.       اصل هماهنگی و ارتباط درونی فعالیت های تربیتی: مربی باید کودک را از طریق موقعیت هایی که به او کمک می کند تا تجربیات خود را به یکدیگر ارتباط دهد هدایت کند. فقط در این صورت است که کودک وحدت خود و وحدت اساسی موجود در تنوع حیاط را درک می کند.

تربیت مذهبی:

به عقیده فرابل برای درک موجود مقدس جهان و نقش او در آن، انسان هم به احساسات نیاز دارد و هم به عقل، رشد صحیح احساسات مذهبی به «وحدت حیاتی روح» میان والدین و کودک، وحدت آشکار ذهن که حیاط را به عنوان یک کل منسجم در تمام فعالیت ها و پدیده هایش می داند بستگی دارد. تنها از طریق این احساس غریزی اولیه مناسبات محبت آمیز انسان هاست که کودک می تواند به درک وحدت متا فیزیکی جهان صعود کند.

نقش بازی در تربیت کودک

فرابل به نقش تربیتی بازی توجه خاصی داشت، بازی در دیدگاه مربیان قبل از او جایگاه زیر را داشت:

1-     نزد مربی قرون وسطی: بی معنا و ناپسند

2-     کومینوس: وسیله ای برای خوشایند گردانیدن آموزش

3-     روسو: وسیله ای برای پرورش حواس

4-     فرابل: نمودی از آزادی و فعالیت و شادی(نقیب زاده، 1381، 162).

فرابل برای آگاهی کودک دو مرحله ذکر می کند:

مرحله اول: آگاهی به پدیده های بیرونی که کودک را در بر گرفته اند. این آگاهی نتیجه واکنش کودک به اشیاء و اشخاص پیرامون اوست.

مرحله دوم : آگاهی نسبت به خود، این آگاهی نیز بازتابی است از آگاهی اولیه. یعنی آگاهی به خود از آگاهی به جز- خودد بر می خیزد. خود آگاهی از طریق تماس کودک با جهان، واکنش به آن و شناختن آن ممکن می گردد.

از این رو فرابل تاکید می کند بازی آگاهی به محیط را در کودک پدید می آورد. بازی کردن به طبیعی ترین راه آگاهی به محیط و آگاهی نسبت به خود است. زیرا بازی آزاد ترین فعالیت است و همه هستی کودک چون یک در آن جلوه گر می شود. بازی به طور لازم کودک را به جهان بزرگتر می پیوندد(همو، 161).

بازی دقت را با سرگرمی، هدف را با استقلال و قانون را با آزادی ترکیب می کند. بازی برای کودک همان قدر جنبه اخلاقی دارد که انجام دادن کار برای بزرگسال(اولیچ، 391، مترجم: شریعتمداری)  در دین اسلام نیز تاکید خاصی بر بازی کودک به ویژه از تولد تا دوسالگی شده است. امام صادق (ع) می فرمایند: فرزند خود را هفت سال آزاد بگذار بازی کند (کافی،ج2، 47)

بازی با کودکان علاوه بر اینکه برای آنان نشاط بخش است مایه رشد جسمانی، رشد استعدادها و عواطف، استقلال اراده و احیاء و ابتکار کودکان است.  بازی اگر به قاعده و سالم باشد می تواند تفکر کودک را رشد دهد به همین جهت گفته اند که بازی تفکر کودک است بازی همچنین باعث کاهش اضطراب در کودکان نیز می باشد. بازی کردن با کودک یکی از راههای اظهار محبت پدر با مادر به فرزند است و فرزندی که مورد محبت والدین قرار می گیرد و با آنها وارد بازی می شود، احساس شخصیت و بزرگی و عزت نفس می کند و در حقیقت زیربنای رسیدن به استقلال و شخصیت متعالی در او پایه گذاری می شود (سلیمانی فر،1385، 98).

 نتیجه گیری: با بررسی آراء تربیتی فرابل آنچه در آراء وی حائز اهمیت است توجه به تربیت مذهبی و نقش بازی در تربیت کودک است. کودک از طریق بازی به شناخت محیط خود و جهان دست می یابد. امروزه کتب بسیاری در خصوص نقش و فواید بازی نوشته شده است که به نظر میرسد ریشه اصلی این نوشته ها به فرابل بر می گردد. در نتیجه والدین و مربیان کودک نباید کودک را در محیطی بسته قرار داده و مانع فعالیت خودکار و بازی وی شوند.

منابع:

اولیچ،رابرت(1390)، مربیان بزرگ(تاریخ اندیشه های تربیتی)،ترجمه علی شریعتمداری، تهران: سمت

نقیب زاده، عبد الحسین(1381)، نگاهی دوباره به فلسفه آموزش و پرورش، تهران: سمت

سلیمانی فر، ثریا، 1385، بررسی شخصیت جوان از دیدگاه قرآن، حدیث و علم روانشناسی، تهران:انتشارات فرهنگ

 

کلینی، محمدبن یعقوب، (1365)، کافی، ج  2، تهران: دار الکتب الاسلامیه